آموزش خواندن نمادها و علائم روی قطعات الکترونیکی | راهنمای کامل و تصویری
زمان مطالعه: در حال محاسبه...
کپی لینک
واتساپ
تلگرام
ایتا
بله
فهرست مطالب
مقدمه
اگر شما هم هنگام کار با یک برد الکترونیکی با علائم و نمادهای روی قطعات گیج شده‌اید، تنها نیستید. فهمیدن این علامت‌ها یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که هر تعمیرکار، دانشجو یا طراح مدار باید بلد باشد. در این آموزش خواندن نمادها و علائم روی قطعات الکترونیکی یاد می‌گیرید چطور به‌راحتی مقدار مقاومت، ظرفیت خازن، جهت جریان در دیود، پایه‌های ترانزیستور، نوع آی‌سی و اطلاعات حیاتی دیگر را از روی خود قطعه یا نقشه مدار بخوانید.
این راهنما کاملاً کاربردی و تصویری است و به شما کمک می‌کند قطعات را سریع‌تر شناسایی کرده و اشتباهات رایج در نصب و تعمیر را به حداقل برسانید.
چرا خواندن علائم روی قطعات الکترونیکی مهم است؟
نمادها و علائم روی قطعات الکترونیکی اطلاعات بسیار مهمی را منتقل می‌کنند:
مقدار و مشخصات فنی قطعه (اهم، ظرفیت، ولتاژ و…)
جهت نصب صحیح روی برد
نوع و سری تولید قطعه
استانداردهای ایمنی و عملکرد
📌 یادگیری این علائم به شما کمک می‌کند:
از نصب اشتباه قطعه جلوگیری کنید.
عیب‌یابی را سریع‌تر انجام دهید.
در پروژه‌ها قطعه جایگزین مناسب انتخاب کنید.
نقشه‌های مدار را بدون سردرگمی بخوانید.
انواع نمادها و علائم در الکترونیک
در الکترونیک دو نوع علامت اصلی وجود دارد:
| نوع علامت | کاربرد | مثال |
|---|---|---|
| نمادهای گرافیکی (Schematic Symbols) | برای نمایش در نقشه مدار | مقاومت، خازن، دیود |
| علائم چاپی روی قطعه (Marking Codes) | برای نمایش مشخصات واقعی روی بدنه قطعه | کد رنگی، ظرفیت، ولتاژ |
استاندارد این علائم معمولاً توسط سازمان‌های IEC، ANSI و DIN تعیین می‌شود.
آموزش خواندن کد رنگی مقاومت‌ها
مقاومت‌ها معمولاً با نوارهای رنگی مقدار اهم خود را مشخص می‌کنند. دانستن کد رنگی یکی از اولین مهارت‌های هر فرد در الکترونیک است.
| رنگ | عدد متناظر | ضریب | تلرانس |
|---|---|---|---|
| سیاه | ۰ | ×1 | - |
| قهوه‌ای | ۱ | ×10 | ±1% |
| قرمز | ۲ | ×100 | ±2% |
| نارنجی | ۳ | ×1k | - |
| زرد | ۴ | ×10k | - |
| سبز | ۵ | ×100k | ±0.5% |
| آبی | ۶ | ×1M | ±0.25% |
| خاکستری | ۸ | ×100M | ±0.05% |
| سفید | ۹ | - | - |
| طلایی | - | ×0.1 | ±5% |
| نقره‌ای | - | ×0.01 | ±10% |
📌 مثال: قهوه‌ای – سیاه – قرمز – طلایی → مقدار 1kΩ با تلرانس 5%.
علائم روی خازن‌ها و تفسیر آن‌ها
خازن‌ها معمولاً اطلاعاتی مثل ظرفیت و ولتاژ را روی بدنه دارند
📌 علائم رایج روی خازن:
10µF 50V→ ظرفیت ۱۰ میکروفاراد، ولتاژ کاری ۵۰ ولت104→ 100000 pF = 0.1 µFنوار مشکی یا علامت «+» → پایه مثبت در خازن الکترولیتی
| کد | ظرفیت |
|---|---|
| 102 | 1000 pF |
| 223 | 22000 pF = 22 nF |
| 474 | 470000 pF = 0.47 µF |
علائم دیود و ترانزیستورها
دیودها و ترانزیستورها جهت جریان و نوع قطعه را از طریق علائم مشخص می‌کنند.
| قطعه | نماد در مدار | علامت روی بدنه |
|---|---|---|
| دیود | مثلث و خط | کد 1N4007، نوار مشخص‌کننده کاتد |
| LED | مثلث + پیکان نور | رنگ و ولتاژ مشخص |
| NPN | نماد سه پایه | BC547 |
| PNP | نماد سه پایه با فلش به داخل | 2N2907 |
نمادها روی رله و ترایاک
روی رله‌ها: ولتاژ تحریک، جریان و نقشه داخلی چاپ می‌شود.
روی ترایاک‌ها: نوع قطعه و ولتاژ ماکزیمم مشخص است.
📌 مثال:
12VDC 10A→ رله با بوبین ۱۲ ولت و جریان ۱۰ آمپرBT136-600→ ترایاک با ولتاژ ۶۰۰ ولت
علائم روی آی‌سی‌ها و نیمه‌هادی‌ها
آی‌سی‌ها معمولاً دارای:
شماره مدل (LM324, ATmega328 و…)
علامت پایه ۱ (نقطه یا شیار)
کد تاریخ تولید
📌 همیشه جهت نصب آی‌سی را بر اساس پایه ۱ بررسی کنید.
چطور علائم را در نقشه مدار تفسیر کنیم؟
رای تفسیر علائم:
نوع قطعه را با نماد گرافیکی تشخیص دهید.
شماره قطعه (R1, C3, D2…) را با BOM تطبیق دهید.
جهت نصب را با علائم روی بدنه بررسی کنید.
مقدار را با کد یا رنگ بخوانید.
استانداردهای بین‌المللی نمادگذاری
سه استاندارد مهم در طراحی و تفسیر علائم:
IEC → پرکاربرد در جهان
ANSI → پرکاربرد در آمریکا
DIN → آلمان و اروپا
ترفندهای کاربردی در خواندن علائم
از ذره‌بین برای دیدن کدهای محو شده استفاده کنید.
در صورت ناخوانا بودن رنگ، مقدار را با مولتی‌متر بسنجید.
به علامت پایه ۱ در آی‌سی‌ها همیشه دقت کنید.
کد روی قطعه را در دیتاشیت اصلی جستجو کنید.
سؤالات متداول
1. اگر رنگ روی مقاومت پاک شده باشد چه کنم؟
از مولتی‌متر برای اندازه‌گیری استفاده کنید یا نقشه مدار را بررسی کنید.
2. کد سه رقمی روی خازن به چه معناست؟
سه رقم اول ظرفیت را مشخص می‌کند و رقم آخر تعداد صفرهاست.
3. نقطه روی آی‌سی چه کاربردی دارد؟
نشان‌دهنده پایه شماره ۱ است تا جهت نصب مشخص شود.
4. آیا علائم بین کشورها متفاوت است؟
بله؛ اما IEC تقریباً در همه دنیا استفاده می‌شود.
جمع‌بندی
یادگیری خواندن نمادها و علائم روی قطعات الکترونیکی یکی از پایه‌ای‌ترین مهارت‌های هر فرد در حوزه برق و الکترونیک است. با تسلط بر این علائم می‌توانید:
قطعات را سریع‌تر شناسایی کنید
نقشه‌ها را بدون سردرگمی بخوانید
خطاهای نصب را کاهش دهید
تعمیرات دقیق‌تر انجام دهید
📌 همیشه توصیه می‌شود برای اطمینان بیشتر، مشخصات را با دیتاشیت اصلی قطعه نیز تطبیق دهید.
IXYS
Powerex
SANREX
STARPOWER
