رله (Relay) چیست و چگونه کار می‌کند؟ انواع، کاربرد و تست
زمان مطالعه: در حال محاسبه...
فهرست مطالب
مقدمه
در بسیاری از مدارهای کنترلی، نیاز است یک سیگنال الکتریکی ضعیف، مداری با ولتاژ یا جریان قوی‌تر را قطع و وصل کند. در این شرایط، قطعه‌ای به نام رله (Relay) نقش واسط را ایفا می‌کند.
رله‌ها از پرکاربردترین تجهیزات در صنایع برق، اتوماسیون، خودرو، الکترونیک قدرت و سیستم‌های حفاظتی هستند. این مقاله به‌صورت تخصصی و کاربردی به معرفی کامل رله، انواع آن، اصول عملکرد، تست، نحوه انتخاب و نکات خرید می‌پردازد.
رله چیست؟
رله یک کلید الکترومکانیکی یا حالت جامد است که از طریق یک سیگنال الکتریکی، مداری دیگر را قطع یا وصل می‌کند.
در واقع رله نقش یک واسط را دارد که به کمک آن می‌توان از سیگنال‌های ضعیف برای کنترل جریان‌های قوی‌تر استفاده کرد.
تعریف فنی رله:
رله دستگاهی است که با استفاده از تحریک الکتریکی، وضعیت کنتاکت‌های خود را تغییر داده و مداری را وصل یا قطع می‌کند.
ساختار داخلی رله و نحوه عملکرد
نحوه عملکرد رله الکترومکانیکی:
عبور جریان از سیم‌پیچ (coil) باعث ایجاد میدان مغناطیسی می‌شود.
میدان مغناطیسی، هسته آهنی متحرک (آرماتور) را جذب می‌کند.
حرکت آرماتور باعث بسته یا باز شدن کنتاکت‌ها (contacts) می‌شود.
با قطع جریان سیم‌پیچ، آرماتور به حالت اولیه بازمی‌گردد.
اجزای تشکیل دهنده رله:
| نام جزء | وظیفه |
|---|---|
| سیم‌پیچ (Coil) | ایجاد میدان مغناطیسی |
| هسته آهنی | متمرکز کردن میدان مغناطیسی |
| آرماتور | حرکت فیزیکی برای قطع و وصل کنتاکت‌ها |
| کنتاکت (NO, NC) | بخش کلید شونده |
| فنر برگشت | بازگرداندن آرماتور به حالت اولیه |
| قاب یا محفظه | محافظت فیزیکی از اجزای داخلی |
انواع رله و جدول مقایسه
دسته‌بندی براساس تکنولوژی:
رله الکترومکانیکی (EMR): نوع رایج با عملکرد مکانیکی
رله حالت جامد (SSR): فاقد قطعات متحرک؛ عمر طولانی‌تر
رله زمانی (Timer Relay): دارای تاخیر در وصل یا قطع
رله حرارتی (Thermal Relay): مناسب برای محافظت موتور
رله حفاظتی (Protection Relay): برای حفاظت جریان، ولتاژ، نشت و…
جدول مقایسه انواع رله:
| نوع رله | مکانیزم عملکرد | مزایا | کاربرد |
|---|---|---|---|
| الکترومکانیکی | سیم‌پیچ + آرماتور | ساده، ارزان | عمومی |
| SSR | نیمه‌هادی | سریع، بی‌صدا، عمر بالا | صنعتی |
| حرارتی | دو فلز متفاوت | حساس به دما | موتور |
| زمانی | تایمر داخلی | کنترل با تاخیر زمانی | اتوماسیون |
| حفاظتی | حسگر داخلی | محافظت جریان/ولتاژ | تابلو برق |
تفاوت رله با کنتاکتور
| ویژگی | رله | کنتاکتور |
|---|---|---|
| اندازه | کوچک‌تر | بزرگ‌تر |
| ظرفیت جریان | پایین | بالا |
| کاربرد | کنترل مدار فرمان | قطع و وصل موتور |
| مصرف توان | کم | بیشتر |
| عمر مکانیکی | متوسط | بالا |
کاربردهای رله در الکترونیک و صنعت:
کنترل روشنایی و تجهیزات در مدار فرمان
محافظت از موتورهای الکتریکی
سوئیچینگ در تابلو برق صنعتی
رله‌های تایمر در سیستم‌های اتوماسیون
رله‌های خودرو برای کنترل فن، پمپ و...
مدارات حفاظتی و کنترل ولتاژ
نحوه انتخاب رله مناسب برای پروژه
هنگام انتخاب رله، باید موارد زیر را بررسی کنید:
ولتاژ تحریک (coil voltage): مثلاً 5V, 12V, 24V DC یا 220V AC
جریان و ولتاژ سوئیچینگ کنتاکت‌ها: مطابق با بار مورد نظر
تعداد کنتاکت‌ها: SPST، SPDT، DPDT و…
نوع رله: SSR یا EMR یا حفاظتی یا تایمردار
محیط کاری: وجود نویز، رطوبت، دما و…
روش تست رله با مولتی‌متر
تست رله الکترومکانیکی:
تست سیم‌پیچ: اهم‌متر را روی مقاومت بگذارید و مقاومت بین دو پایه coil را اندازه بگیرید. باید مقدار مشخصی نشان دهد (مثلاً 200 تا 1000 اهم)
تست عملکرد کنتاکت: تغذیه مورد نیاز (مثلاً 12V) را به coil بدهید و صدای کلیک را بشنوید. سپس با مولتی‌متر بررسی کنید که NO بسته شده و NC باز شده است.
تست رله SSR:
تست با منبع تغذیه و بار واقعی انجام می‌شود. با اعمال ولتاژ تحریک، خروجی باید هدایت کند.
نکات مهم در خرید رله
از فروشگاه‌های معتبر با ضمانت اصالت خرید کنید.
به ولتاژ و جریان کاری دقت نمایید.
برندهای مطمئن مانند Omron، Songle، Finder، Schneider توصیه می‌شود.
SSRها برای قطع و وصل سریع و بی‌صدا در کاربردهای حساس مناسب‌ترند.
رله‌های تقلبی یا بازیافتی در بازار وجود دارند، مراقب باشید.
سؤالات متداول
آیا می‌توان از رله DC برای AC استفاده کرد؟
خیر، ولتاژ سیم‌پیچ باید مطابق طراحی باشد. استفاده اشتباه باعث سوختن رله می‌شود.
تفاوت رله و رله حالت جامد چیست؟
رله SSR فاقد قطعات مکانیکی است و عملکرد سریع و بدون صدایی دارد؛ مناسب برای کاربردهای صنعتی با سوئیچینگ زیاد.
آیا می‌توان رله را با آردوینو کنترل کرد؟
بله، با استفاده از ماژول رله یا درایور ترانزیستوری می‌توان با میکروکنترلرها آن را کنترل کرد.
جمع‌بندی : رله؛ پل ارتباطی فرمان و قدرت
رله‌ها به‌عنوان یکی از اجزای کلیدی در مدارهای کنترلی، نقش بسیار مهمی در انتقال سیگنال فرمان به مدارات قدرت دارند. انتخاب صحیح نوع، ولتاژ تحریک و ظرفیت سوئیچینگ باعث افزایش ایمنی، عمر سیستم و کاهش خطا می‌شود. با شناخت انواع رله، نحوه تست و کاربردهای آن، می‌توان پروژه‌های الکترونیکی و صنعتی را با اطمینان بیشتری طراحی کرد.
اشتراک در بله
اشتراک در ایتا
اشتراک در واتساپ
اشتراک در تلگرام
اشتراک در بله
اشتراک در ایتا
اشتراک در واتساپ
اشتراک در تلگرام
کالاهای پیشنهادی
7MBR25SA120
P084
جدیدترین محصولات
